بررسی مشکلات شبکه های اجتماعی ؛ کاربران چگونه در دام مجرمان اسیر می شوند؟

مشکلات شبکه های اجتماعی با افزایش استفاده از آنها افزایش یافته است. مجرمان سایبری همواره از روش های مختلف برای به دام انداختن کاربران استفاده می کنند.

به گزارش تکراتو، نمونه‌هایی از پرونده‌های مختلف در مورد مشکلات شبکه های اجتماعی وجود دارد. در بسیاری از موارد مجرمان سایبری از طرف مقابل خود سوءاستفاده کرده‌اند. سرقت اطلاعات شخصی رایانه‌ای توسط سوء استفاده کنندگان از مهمترین جرائم سایبری در حوزه فضای تولید تبادل و اطلاعات است.

بررسی انواع مختلف مشکلات شبکه های اجتماعی

بسیاری از رابطه های مختلف که در شبکه های اجتماعی اتفاق می افتد، در آخر باعث ایجاد مشکلاتی می شود. از جمله این مشکلات می توان به قرض کردن پول به بهانه های مختلف و متواری شدن اشاره کرد. همچنین سرقت اشیا گران قیمت در ملاقات های حضوری نیز یکی دیگر از مشکلات شبکه های اجتماعی است.

گاهی افرادی در شبکه های اجتماعی خود را پزشک معرفی می کنند و در ادامه با دریافت عکس از سایر افراد سعی در اخاذی با تهدید انتشار عکس های افراد دارند. همچنین بسیاری از خریدهای اینترنتی دروغ هستند و افراد در بسیاری از موارد در ازای پرداخت پول هیچ کالایی دریافت نمی کنند.

سرقت‌های حساب بانکی توسط سارقان در فضای مجازی برای خرید کالا به صورت اینترنتی هم بارها مشکل ساز شده است. کاربران هیچگاه نباید ناآگاهانه و بدون هماهنگی با خانواده از سایت‌های اینترنتی کالایی خریداری کنند و حتما باید در خرید آنلاین مراقب دام فیشینگ مجرمان سایبری باشند.

توصیه های پلیس به کاربران در دنیای مجازی

کارشناسان از کاربران می‌خواهند سعی کنند سیستم‌های رایانه خود و همچنین تلفن‌ متصل به اینترنت آنها ‌فاقد اطلاعات شخصی باشد و به هیچ عنوان عکس‌های خانوادگی خود را در شبکه‌های موبایلی رد و بدل نکنند زیرا امکان هرگونه هک و سرقت اطلاعات در این شبکه‌ها  وجود دارد.

بیشترین استفاده از فضای مجازی بر اساس اطلاعات سایت پلیس فتا، توسط نوجوانان و با حضور در شبکه‌های اجتماعی موبایلی انجام می‌شود. متاسفانه نوجوانان از شبکه‌های اجتماعی خصوصا موبایلی به صورت گسترده استفاده می‌کنند و به دید کاملا مثبت به آن نگاه می‌کنند، در صورتی که در کنار فرصت‌های آن باید تهدیدات و خطرات آنها را نیز شناخت تا بتوان در یک فضای کاملا ایمن فعالیت کرد.

اعتیاد به شبکه های اجتماعی که یکی از اشکال اعتیاد به اینترنت محسوب می‌شود و در دسته انواع اعتیاد رفتاری قرار دارد. در واقع در دنیای امروز اعتیاد تنها به مصرف مواد و داروها اختصاص ندارد و ممکن است افراد به انجام برخی کارها و رفتارها نیز معتاد شوند. اعتیاد به شبکه های اجتماعی باعث می‌شود که افراد، قادر به کنترل و توقف استفاده از دستگاه هوشمند خود نباشند. به همین خاطر، آن‌ها دائماً یا در حال ارسال پیام هستند یا همیشه در هر شرایط آنلاین می‌باشند. اگر استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، تلگرام، فیس بوک و ... همه وقت شما را می‌گیرد و قادر نیستید میزان استفاده خود را از آن‌ها محدود کنید، ما در ادامه به توضیحات بیشتری در مورد اعتیاد به شبکه های اجتماعی علائم، نشانه‌ها، علل و روش‌های ترک آن پرداخته‌ایم که مطالعه آن می‌تواند مفید باشد.

از جمله مهم‌ترین نشانه‌های اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.

1- بدخلقی و اضطراب

مشخصه اصلی این اعتیاد، بدخلقی، اضطراب و تشویش بسیار زیاد است. بخصوص زمانی که افراد دسترسی به اینترنت ندارند این بدخلقی و اضطراب به میزان بسیار زیادی بالا می‌رود. اگر شما برای کاهش اضطراب خود مجدداً به همان شبکه‌های اجتماعی پناه ببرید در حقیقت در مسیر تداوم اعتیاد خود گام برداشته‌اید.

2- چک کردن مداوم

مشخصه دیگر این نوع اعتیاد چک کردن مداوم تلفن یا دستگاه هوشمند است، این نخستین کاری است که این افراد بعد از بیدار شدن در صبح یا بعد از کار و هنگام رسیدن به منزل انجام می‌دهند. این افراد ایمیل‌ها، توئیت‌ها و سایر پیام‌های خود را چندین بار در روز یا حتی چندین بار در ساعت چک می‌کنند. بدون اینکه حتی نیاز ضروری به انجام این کار وجود داشته باشد.

3- داشتن افکار وسواسی در مورد استفاده از شبکه های اجتماعی

افرادی که به استفاده از این شبکه‌ها معتاد هستند، هنگامی که از اینترنت استفاده نمی‌کنند دائماً به طور وسواسی در مورد آن فکر می‌کنند و به دنبال فرصتی هستند تا بتوانند دسترسی مجدد به شبکه‌های اجتماعی را داشته باشند.

4- صرف زمان بسیار زیاد برای شبکه های اجتماعی 

اعتیاد به شبکه های اجتماعی باعث می شود ساعت‌های زیادی را پای اینترنت سپری کنید. اگر این مسئله به درستی مدیریت نشود می‌تواند بیشتر اوقات روز شما را گرفته و باعث کاهش عملکرد در سایر حوزه‌های زندگی تان شود. برای مثال ممکن است تمام اوقات فراغت خود را صرف فضای مجازی کنید و رغبتی برای انجام فعالیت در محیط واقعی زندگی نداشته باشید.

5- ناتوانی در کاهش یا مدیریت پرداختن به شبکه های اجتماعی 

افرادی که دچار اعتیاد به شبکه های اجتماعی هستند اغلب تلاش‌های مکرر و ناموفقی در زمینه کاهش یا قطع استفاده از فضای مجازی دارند. برای مثال ممکن است بارها تصمیم بگیرید همه چیز را کنار بگذارید و یا ساعات استفاده از شبکه های اجتماعی را محدود نمایید اما بازهم به سمت استفاده افراطی از این فضاها کشیده شوید و در برابر آن احساس ناتوانی کنید.

6- مختل شدن ارتباطات در دنیای واقعی 

پرداختن افراطی به دنیای مجازی و شبکه های اجتماعی معمولا به ارتباطات افراد در محیط واقعی زندگی صدمه می‌زند و دیواری نامرئی بین آن‌ها ایجاد می‌کند. برای مثال زوجینی که دائما درگیر استفاده از گوشی همراه خود هستند فرصت کافی برای مصاحبت با یکدیگر پیدا نمی‌کنند؛ این مسئله می‌تواند میزان صمیمت و رضایت زناشویی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین علاوه بر ارتباط زوجین می‌تواند به رابطه بین فردی در هر سطحی آسیب برساند و تنش‌ها و تعارضات زیادی را رقم بزند.

7- کاهش عملکرد روزمره از علائم اعتیاد به شبکه های اجتماعی

افرادی که به طور وسواسی درگیر شبکه های اجتماعی هستند اغلب جنبه‌های دیگر زندگی خود را فدای فضای مجازی می‌کنند. در واقع اعتیاد به شبکه های اجتماعی اغلب به مشکلاتی نظیر افت تحصیلی و کاهش عملکرد شغلی می‌انجامد که می‌تواند به مرور هزینه‌های مختلفی را برای فرد به همراه بیاورد.

علل اعتیاد به شبکه های اجتماعی

از جمله مهم‌ترین دلایل اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.

سرگرمی از علل اعتیاد به شبکه های اجتماعی

برای بسیاری از افراد این فعالیت یک سرگرمی محسوب می‌شود که می‌تواند برای ساعت‌های طولانی وقت آن‌ها را پر کند. در حقیقت گاهی اوقات خالی بودن زندگی فرد از هر نوع سرگرمی او را به زندگی دائم در فضای مجازی و اعتیاد به اینترنت سوق می‌دهد.

دریافت تأیید اجتماعی

برخی افراد که در روابط اجتماعی خود در دنیای واقعی دچار مشکل هستند و نمی‌توانند خوب ارتباط برقرار کنند، سعی می‌کنند که در دنیای مجازی(جایی که صورت واقعی آن‌ها دیده نمی‌شود) تصویر جدیدی از خود ارائه کرده و با این تصویر، تأیید دیگران را نسبت به خود دریافت کنند.

فرار از مشکلات از علل اعتیاد به شبکه های اجتماعی

برخی از مردم برای مواجه نشدن با چالش‌های زندگی واقعی پشت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی پنهان می‌شوند. در حقیقت از آنجایی که مواجه شدن با مشکلات زندگی اضطراب بسیاری را برای افراد به همراه خواهد داشت آن‌ها با استفاده از شبکه‌های مجازی از این اضطراب اجتناب می‌کنند.

نیازهای اجتماعی برآورده نشده

اگر شخص از روابط اجتماعی خود در دنیای واقعی راضی نباشد، ممکن است به دنبال فردی برای برقراری ارتباط و صحبت کردن با او در فضای مجازی باشد.

برونگرایی از علل اعتیاد به شبکه های اجتماعی

بررسی‌ها نشان داده است که افراد برونگرا به دلیل نیاز به ارتباط مداوم با دیگران بیشتر در این شبکه‌ها به فعالیت می‌پردازند چرا که به دنبال گسترش دایره دوستان و آشنایان خود هستند. شبکه‌های اجتماعی فرصت مناسبی برای این افراد فراهم می‌کند اما با این حال پیامدهای خاص خود را خواهد داشت.

پیامدهای اعتیاد به شبکه های اجتماعی

پژوهشگران معتقدند که اگر چه این شبکه‌ها به ما در داشتن ارتباطات بیشتر کمک کرده‌اند اما تکیه افراطی به شبکه‌های اجتماعی برای ما نتیجه‌ای معکوس به همراه داشته و ارتباطات دنیای واقعی ما را محدود کرده است. ما در زندگی مدرن امروزی دچار مشغله‌های فراوانی شده‌ایم که در نتیجه وقت اندکی برای ما باقی گذاشته است، بنابراین ایده جالبی نیست که به جای صرف این اندک زمان باقی مانده برای ارتباطات واقعی، ‌بالعکس آن را برای ارتباطات مجازی هدر دهیم.

شاید در ظاهر همه چیز خوب باشد اما در واقع تمام دوستان دنیای واقعی خود را به خاطر ارتباطات مجازی با غریبه‌های که نمی‌شناسیم از دست داده‌ایم و این شکل جدیدی از تنهایی است. ما برای تضمین سلامت روحی خود نیاز به داشتن ارتباطات انسانی در دنیای واقعی هستیم. افزایش این نوع اعتیاد حتی ممکن است منجر به ارتکاب جرم در میان این افراد شود یا آسیب‌های روحی و جسمی و حتی مالی برای این افراد به همراه داشته باشد. قرار دادن اطلاعات اضافی در این شبکه‌ها بخصوص برای نوجوانان مخاطرات زیادی را به همراه می‌آورد و گاها منجر به سوءاستفاده افراد سودجو می‌شود.

درمان اعتیاد به شبکه های اجتماعی 

با توجه به پیامدهای منفی که در مورد اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی ذکر شد این سوال مطرح می‌شود که چگونه می‌توان از این مشکل رهایی یافت و استفاده از فضای مجازی را مدیریت کرد. توصیه‌های زیر از جمله راهکارهایی هستند که تا حد زیادی در این زمینه می‌توانند به درمان این نوع اعتیاد به شما کمک کنند. در صورتی که با بهره بردن از راهکارهای زیر نتوانستید مشکل خود را حل کنید بهتر است با کمک گرفتن از مشاور به ترک اعتیاد به شبکه های اجتماعی در خود کمک کنید. برای آشنایی بیشتر با بهترین روش‌های ترک اعتیاد کلیک کنید.

1- بررسی شدت مشکل و رهایی از انکار 

بسیاری از افراد نمی‌توانند اعتیاد به اینترنت یا شبکه های اجتماعی را بپذیرند و اغلب به شدت با آن مخالفت می‌کنند. برای اینکه بتوانید استفاده از فضای مجازی را کنترل کنید لازم است در ابتدا بینش درستی در مورد مشکل خود داشته باشید. در نتیجه به مدت چند روز رفتارهای خود را زیر نظر بگیرید و به طور دقیق ثبت کنید چقدر زمان پای شبکه های اجتماعی صرف می کنید. نوشتن دقیق مدت زمان کار کردن با گوشی و اینترنت می‌تواند به شما کمک کند تا راحت تر مشکل خود را بپذیرید و به دیدگاه واقع بینانه تری در مورد آن دست یابید.

2- ایجاد محدودیت های زمانی خاص برای استفاده از شبکه های اجتماعی

برای اینکه بتوانید اعتیاد به شبکه های اجتماعی را کنار بگذارید لازم نیست به طور صفر و صد رفتار کنید و به یکباره همه چیز را کنار بگذارید. شبکه های اجتماعی در بسیاری از موارد می‌توانند کمک کننده باشند در نتیجه لازم است که به جای حذف؛ استفاده صحیح از آن‌ها را یاد بگیرید. از همین رو لازم است زمان‌های خاصی را برای پرداختن به فضای مجازی اختصاص دهید و خود را ملزم کنید تنها در همان ساعات تعیین شده به سراغ شبکه های اجتماعی بروید.

3- پاداش دادن به خود 

برای اینکه بتوانید در کاهش تدریجی مدت زمان استفاده از شبکه های اجتماعی بهتر پیش بروید می‌توانید جایزه‌هایی برای خود تعیین کنید و پس از رسیدن به هر هدف این جایزه‌ها را برای خود فراهم نمایید. برای مثال ممکن است در ابتدا بخواهید روزانه 2 ساعت از فعالیت خود در فضای مجازی را کاهش دهید. زمانی که موفق به این امر شدید بهتر است با یک فعالیت پاداش دهنده به استقبال خود بروید تا با انرژی بیشتر برای برداشتن قدم‌های بعدی اقدام نمایید.

4- کاهش عوامل ایجاد کننده وسوسه 

عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند ما را برای استفاده از شبکه های اجتماعی وسوسه کرده و به عنوان مانعی برای کنار گذاشتن فضای مجازی عمل کنند. برای مثال شنیدن مکرر نوتفیکیشن گوشی که به ما در مورد داشتن پیام در شبکه های اجتماعی آگاهی می‌دهد می‌تواند دائما ما را به سمت آن بکشاند. در نتیجه لازم است زمانی که از گوشی یا سایر ابزارهای هوشمند خود استفاده نمی‌کنید اینترنت را قطع کرده و صدای آن را در حالت سکوت قرار دهید تا همواره فراخوانده نشوید.

5- ایجاد تفریحات جایگزین 

گرایش افراطی به فضای مجازی در بسیاری از مواقع در نتیجه نداشتن تفریحات کافی در زندگی ایجاد می‌شود. در نتیجه زمانی که تصمیم به محدود کردن ارتباطات خود در شبکه های اجتماعی گرفتید ابتدا لازم است جایگرین‌های مناسبی برای خود فراهم کنید تا نیازهای زیربنایی شما نظیر نیاز به تفریح و فراغت نادیده گرفته نشود. ممکن است در ابتدا فکر کنید که هیچ تفریحی پیرامونتان وجود ندارد اما گزینه‌هایی نظیر پیاده روی، انجام ورزش‌های هوازی، گشتن در دنیای فیلم و سینما و پرداختن به فعالیت‌های هنری از جمله موارد ساده‌ای هستند که می‌توانند نیاز شما را به تفریح برطرف کنند.

6- ایجاد روابط بین فردی غنی 

شبکه های اجتماعی اغلب مشکلات ارتباطی ما را پنهان می‌کنند. افرادی که بیش از حد درگیر این فضا می‌شوند با دور ماندن از ارتباطات واقعی به مرور مهارت‌های بین فردی خود را از دست می‌دهند و در نتیجه دچار انزوا یا تعارض با اطرافیان می‌شوند. برای کنار گذاشتن اعتیاد به شبکه های اجتماعی لازم است ارتباطات غنی و سالمی برای خود ایجاد کنید و از دنیای غیر واقعی و شکننده‌ای که در فضای مجازی دارید فاصله بگیرید. اگر احساس می‌کنید در حضور جمع راحت نیستید یا اغلب در اجتماع دچار نگرانی و اضطراب می‌شوید بهتر است از یک روانشناس برای بهبود اوضاع خود کمک بگیرید.

7- زیستن در حال 

بسیاری از افرادی که درگیر اعتیاد به شبکه های اجتماعی هستند همواره می‌خواهند لحظات خود را از طریق دوربین و عکس‌های گرفته شده به گونه‌ای ثبت نمایند تا در آینده بتوانند به آن‌ها نگاه کنند. پرداختن افراطی به این امر باعث می‌شود که از لذت‌های فعلی باز بمانید و نتوانید تجارب غنی در زندگی خود کسب کنید. تلاش کنید کمی از آینده فارغ شوید و با کمک گرفتن از تکنیک‌های روان شناختی نظیر ذهن آگاهی از بودن در حال لذت ببرید.
 

کلام آخر

با توجه به عللی که در مورد اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی گفته شد می‌توانید به ریشه مشکل خود پی ببرید و ببینید که برای رفع این مشکل نیازمند چه مهارت‌هایی هستید. گاهی اوقات بهبود مهارت‌های ارتباطی، بهبود روابط بین فردی در دنیای واقعی و درمان مشکلات روحی که منجر به پناه آوردن به فضای مجازی می‌شوند، می‌توانند به شما کمک زیادی در جهت درمان اعتیاد به اینترنت کنند. اگر احساس می‌کنید که نمی‌توانید به‌تنهایی از پس محدود کردن استفاده خود از فضای مجازی بربیایید حتماً به یک مشاور روانشناس جهت دریافت خدمات درمانی مناسب مراجعه کنید.

https://techrato.com/2018/03/24/checking-social-networking-problems/

https://honarehzendegi.com/fa/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C

کارشناسان فضای مجازی آموزش و تاثیرگذاری را کلید گشایش اکثر مشکلات جامعه دانسته و عنوان کردند فیلترینگ پاسخگو نیست و حاکمیت باید شرایط را برای حضور کنشگران و افراد دغدغه مند با سیاستگذاری، تسهیل‌گری، حمایت و نظارت فراهم کند.

به گزارش ایسنا به نقل از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نشست «نقد و اندیشه» با موضوع «آسیب شناسی شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی» با حضور « سیدمحمدحسین حسینی» پژوهشگر دینی و روانشناس و «محمدرضا پویافر» جامعه‌شناس فرهنگی و عضو هیات علمی‌دانشگاه علوم انتظامی‌امین برگزار شد.

حسینی با بیان اینکه سازوکار اینستاگرام ما را به دنبال به دست آوردن تایید دیگران سوق می‌دهد، گفت: به عبارتی دیگر من تمام تلاش خود را می‌کنم لایک بگیرم و اگر لایک نگیرم آدم ارزشمندی نیستم و عزت نفس من تحت شعاع قرار می‌گیرد. باید به افراد آموزش بدهیم تا اگر تایید و نظر مثبت دیگران را به دست نیاورند، عزت نفس خود را از دست ندهند، این باور غیر منطقی نباید مانع حرکت بشود. تمام تلاش ما این است که اگر فردی ما را نقد می‌کند باید اجازه بدهیم که نظر او در صفحه باقی بماند و آن را حذف نکنیم، کسانی که در صفحات اینستاگرام نظر می‌گذارند دو دسته هستند، دسته اول افرادی که طرفدار شما هستند و دسته دوم کسانی که با شما زاویه دارند.

وی تفکر نقادانه و پرسشگری را برای جامعه بسیار لازم دانست و خاطر نشان کرد: اگر فرد چگونه سوال پرسیدن را یاد بگیرد در آینده به راحتی هر مطلبی را باور نمی‌کند و می‌تواند با پرسشگری با تفکرات الحادی مقابله کند. عدم آموزش نوجوانان باعث شده تا آنها به راحتی فریب صفحات مجازی را بخورند و زندگی آینده خود را نابود کنند. تفکر نقاد در همین صفحات مجازی به وجود می‌آید و من بسیار از آن استقبال می‌کنم و فضای رسانه باید پرسش و پاسخ را ترویج کند تا افراد یا بگیرند سوال خوب بپرسند و تنها به این صورت است که جامعه رشد می‌کند.

فضای مجازی را با آموزش و فرهنگ‌سازی ‌می‌توان کنترل کرد

این روانشناس با بیان اینکه باید اول مشخص کنیم که هدف از مدیریت فضای مجازی چه هست، گفت: هدف سیاست گذاران برای مدیریت این فضا، کنترل کودکان و نوجوانان و حفظ آنها از خطرات آن است ولی اینکه چگونه ‌می‌خواهیم مدیریت بکنیم موضوع مهمتری است. نمی‌توان با فیلترینگ مدیریت کرد، کنترل افراد از بیرون از نظر روانشناسی به شدت ناکارآمد است و نمی‌توان با ضرب و زور کسی را کنترل کرد.  روش آگاه کردن افراد بسیار مهم است. با فیلتر کردن، بستن و کنترل کردن نمی‌توان جواب گرفت. بلکه این فضا را با آموزش و فرهنگ سازی ‌می‌توان کنترل کرد.

حسینی با تاکید بر اینکه یکی دیگر از روش‌های کنترل این فضا آگاهی دادن به والدین است، گفت: والدینی که هیچ آشنایی با اینستاگرام ندارند و حتی کار کردن با گوشی هوشمند را بلد نیستند اگر آموزش ببینند ‌می‌توانند به کنترل این فضا کمک کنند. والدینی که آگاهی خود را با کمک روانشناسان بالا ‌می‌برند می‌توانند با شیوه‌های رفتاری به فرزندان خود برای حل مسایل و مشکلات در این فضا کمک کنند. برای مدیریت این فضا به جای تغییر به دنبال تاثیر باشیم. فاعلِ تغییر دیگران هستند، شما هیچوقت روی دیگران نمی‌توانید تغییر ایجاد کنید چون او یک شخصیت مستقل دارد و در صورت فشار آوردن فرد به جای تغییر رفتار به پنهانی انجام دادن کارها روی ‌می‌آورد که در نوجوانان فاجعه است.

وی فاعل تاثیر را، خود فرد دانست و گفت: وقتی به دنبال تاثیر ‌می‌رویم به دنبال آن کارآمدی به وجود ‌می‌آید و نتایج بهتری ‌می‌توان گرفت. تا وقتی یه دنبال این نباشیم که من چگونه ‌می‌توانم در این فضا روی نوجوان و فرزند خود تاثیر گذار باشم به نتیجه نخواهیم رسید. "من" تاثیرگذار در فضای مجازی همه هستند و هیچکس نباید مسئولیت‌گریزی کند و نوک پیکان را باید به سمت خود بگیرد تا تاثیرگذار باشد. اگر من بگویم تقصیر والدین است که در تربیت و کنترل فرزندان خود کوتاهی کرده‌اند، باید بپرسم من چگونه بر روی آنها تاثیر بگذارم و آنها را آموزش بدهم. در تاثیر گذاری سهم‌ها با یکدیگر متفاوت است. سهم پدر و مادر در تاثیرگذاری بسیار بیشتر از دیگران است.

حضور در فضای مجازی قدرت ایجاد ‌می‌کند

این روانشناس با بیان اینکه فضای مجازی تبعات گوناگونی دارد، گفت: یک بخش تاثیرات فضای مجازی بر حوزه فردیت، انزوای افراد و گذر و تغییرات جامعه است و بخش دوم تولید محتوا برای این فضا است. حضور در این حوزه، یک قدرت است و اگر الان از خودمان بپرسیم باید این فضا را قبول کنیم یا نه؟ در پاسخ باید بدانیم که پذیرفتن و نپذیرفتن این فضا چه تبعاتی دارد.

حسینی با بیان اینکه اگر شما فضای مجازی را کنار بگذارید و از آن بیرون بیایید فقط خودتان را از این فضا محروم کرده‌اید، تصریح کرد: اوایل حضور فضای مجازی حوزه علمیه با آن مخالف بود ولی الان شاهد حضور حداکثر حوزه در این عرصه هستیم، زیرا این فضا، فضای قدرت است و اگر برای آن تولید محتوا نکنی، مخالف تو از این تریبون استفاده ‌می‌کند. جامعه در حال حرکت را نمی‌توان متوقف کرد بلکه باید همراه آن حرکت کرد و تا حد امکان به آن جهت داد.

وی با اشاره به فیلتر تلگرام و تبعات آن برای تولیدکنندگان محتوای دینی در این فضا گفت: افراد زیادی که در این حوزه به تولید محتوا با هزینه‌های بالا ‌می‌پرداختند با فیلتر تلگرام دلزده شدند زیرا هیچکدام از پیام‌رسان‌های داخلی مخاطب تلگرام را نداشتند و عملا هزینه کردهای این افراد بی‌نتیجه ماند. 

این پژوهشگر دینی با بیان اینکه کرونا بسیاری از مشاغل را در کشور تعطیل کرده و به همین دلیل بسیاری از مشاغل در فضای مجازی فعال شده‌اند، اظهار کرد: کسانی که دغدغه فرهنگی در کشور دارند ابتدا باید بازار کار را ساماندهی کنند تا زمانی که اشتغال برای جوان فراهم نشود توجه به صفحات زرد هم ادامه دارد. راه مستقیم هیچگاه در عرصه فرهنگی و دینی جوابگو نیست، در این عرصه هیچگاه تنها یک عامل باعث آسیب نمی‌شود بلکه پازل‌ها در کنار هم عامل یک اتفاق اجتماعی و فرهنگی در جامعه هستند.

حسینی با بیان اینکه آموزش کلید گشایش اکثر مشکلات این جامعه است، افزود: اگر به افراد نحوه مدیریت و استفاده از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را آموزش بدهیم بسیاری از مشکلات اتلاف زمان از بین ‌می‌رود. رسانه‌های اجتماعی بد یا خوب ندارد و محتوایی که ما برای آن تولید ‌می‌کنیم آن را شکل ‌می‌دهد. برخی از مسوولان ما دغدغه تولید محتوا و اصلاح این فضا را ندارند بلکه بیشتر به دنبال قطع کردن آن هستند تا صورت مسله را پاک کنند، اما باید به این نکته توجه داشته باشند که بستن این پلتفرم‌ها باعث حضور مردم در یک تریبون و پلتفرم دیگر ‌می‌شود.

وی با اشاره هرم مازلو و نیاز افراد به تفریح و سرگرمی‌گفت: یکی از دلایلی که افراد در صفحات بلاگرهای نامناسب حضور پیدا ‌می‌کنند، بدست آوردن تفریح و سرگرمی‌است که حاکمیت برای این نیاز کار بسیاری انجام نداده است. موافقان فیلتر این رسانه‌ها توانمندی لازم برای مقابله با مخاطرات و آسیب‌های این رسانه‌ها را ندارند. با گذر زمان مردم تفاوت محتوای سرگرم‌کننده بی‌ارزش را از محتوای درست و آموزنده تشخیص ‌می‌دهند این محتوای بی‌ارزش در طول زمان بلوغ جامعه را بالا ‌می‌برد.

باید از تولید محتوای فاخر حمایت کرد

این روانشناس در پاسخ به سوالی درباره بستن یا نبستن شبکه‌های مجازی گفت: حاکمیت باید مردم را به حمایت از تولیدکنندگان محتوا در این شبکه‌ها سوق دهد و بستن راه‌حل نیست. حتی باید از هنر جذب مخاطب صاحبان صفحات زرد فضای مجازی یاد گرفت و در جهت خوب از آن استفاده کرد. اینستاگرام در حال حاضر بزرگترین منبع درآمدزایی است و برای کسب درآمد، بیشتر دیده شدن بزرگترین معیار در این فضا است. برای دیدن شدن در این فضا رقابت زیاد شده و به همین دلیل برخی کارهای غیراخلاقی ‌می‌کنند تا دیده شوند.

حسینی با بیان اینکه باید چه کنیم که افراد برای دیده شدن به کارهای غیراخلاقی دست نزنند، گفت: در حال حاضر بازار رقابت بلاگری بسیار داغ است ولی برای خوابیدن این تب، باید موقعیت شغلی جدید در جامعه فراهم کرد تا افراد بتوانند از راه اخلاقی درآمد کسب کنند و در این صورت است که تولیدکنندگان محتوای فاخر ‌می‌توانند با آموزش آسیب‌های این فضا را کنترل کنند. باید از این فضا باید استفاده کرد و نمی‌توان آن را طرد کرد و باید از تولیدکنندگان محتوا حمایت اجتماعی کرد و اگر حاکمیت عرصه‌های زندگی اقتصادی مردم را ساماندهی کند آنگاه به راحتی ‌می‌توان با برگزاری دوره‌های عزت نفس و... معایب شبکه‌های اجتماعی را حل کنم.

پیچیدگی‌ شبکه‌های اجتماعی نسبت به پیام‌رسان‌ها بیشتر است

محمدرضا پویافر - جامعه‌شناس و استاد دانشگاه نیز اظهار کرد: همه افراد علاقمند هستند که صرف نظر از اینکه تایید یا مورد انتقاد قرار می‌گیرند، دیده شوند. نقد و انتقاد کارشناسی در فضای مجازی موثر است. باید از نظرات مخالف و انتقادات استقبال کرد ولی نوع سوم کنشگری در فضای مجازی وجود دارد که با نظر فرد کاری ندارند بلکه او را تخریب می‌کنند که شما را ناچار به حذف افراد می‌کند.

وی با بیان اینکه موضوع تولید محتوای دینی در رسانه‌های اجتماعی یا social media اعم از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، هر کدام اقتضائات خاص خود را دارد، گفت: پیچیدگی‌ها در شبکه‌های اجتماعی نسبت به پیام‌رسان‌ها بیشتر است. در شبکه‌های اجتماعی که مبتنی بر محتوای ویدیویی یا تصویری هستند فضا متفاوت است و ممکن است بخش‌هایی از مسایل جامعه را که خیلی از مردم با آن درگیر هستند و با آن چالش جدی دارند رو کند و تازه همه متوجه آن بشوند.

این استاد دانشگاه با اشاره به لایو اخیر بلاگر اینستاگرامی ‌با یکی از مخاطبان نوجوان خود، تصریح کرد: استعاره کوه یخ در این مورد قابل استفاده است زیرا بسیاری از مردم ویدیویی را مشاهده کردند که برای آنها عادی بود یا در فضای فعلی جامعه آن را دیده بودند.

پویافر با اشاره به نوع ارتباط این نوع مخاطبان با رسانه‌ها تصریح کرد: توزیع سنی مصرف‌کنندگان محتوا اینستاگرام در اکتبر ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که حداقل ۷.۱ درصد بین ۱۳ تا ۱۷ سال سن دارند. یک سوم مخاطبان اینستاگرام  ۲۵ تا ۳۴ ساله‌ها هستند، بیش از ۶ درصد بالای ۵۵ سال سن دارند و این ذهنیت که افراد با بالا رفتن سن تغییر نمی‌کنند را عوض خواهد کرد زیرا بسیاری از همین افراد در جامعه در معرض تغییرات جدی عاطفی هستند.

افراد دغدغه‌مند حاضر نیستند از خود هزینه کنند

وی انتظار از دیگری را یکی از مسایل کشور اعلام کرد و ادامه داد: در موضوعات مختلف ما انتظار از دیگری داریم که این دیگری در بسیاری از موارد نظام سیاسی است. اگر گروه‌های دغدغه‌مند از دو دیدگاه روانشناسی و جامعه‌شناسی پرسش از خود داشته باشند در این صورت به جای انتظار از نظام سیاسی از خود هزینه می‌کنند.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه اکثر گروه‌ها و افراد دغدغه‌مند حاضر نیستند از خود هزینه کنند، تصریح کرد: این افراد هیچگاه این پرسش را از خود نداشته‌اند که چرا حاضر به هزینه از تفکر و اندیشه خود نیستند و به دنبال این هستند که دیگرانی فرش قرمز را برای آنها پهن کنند تا آنها در حوزه مورد دغدغه خود حضور داشته باشند بدون اینکه کوچکترین هزینه‌ای از خود کرده باشند.

پویافر این رفتار را نشانه عمیق نبودن در دغدغه این افراد دانست و افزود: در لایه‌های بالاتر، در سطوح میانی و کلان کشور هم در حوزه‌های مختلف سریع انگشت اتهام را به سمت یک دستگاه نشانه می‌روند که با فلان گروه یا اتفاق برخورد کند. نکته اینجا است که هیچکس از این افراد نمی‌پرسد که شما در کنشگری خود چه فعالیتی برای رفع این دغدغه کرده‌ای و احتمالا با صدای بلند اعلام کردن آن دغدغه برای آنها کارکرد دارد. حتی اگر به آن موضوع خیلی هم باور نداشته باشند.

وی با بیان اینکه «من» فرد عادی تا سطوح کلان کشور در برخی از مسایل جدی جامعه خود را به غفلت زده‌ایم، گفت: در این صورت یا مسله را ندیده‌ایم یا نخواسته‌ایم راه‌حل جدی برای آن داشته باشیم و در سطوح وسیع‌تر هم وجود دارد که مسله را نادیده می‌گیریم و می‌گوییم با فردی که مثلا لایو را برگزار کرده برخورد سلبی بکنند. برای سیاست‌گذاری فرهنگی باید چارچوب‌هایی داشته باشی که هر شخص و نهادی به اندازه خود در این حوزه مسولیت داشته باشد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه با ورود اینترنت به کشور می‌توان دو سوال را مطرح کرد، گفت: اول اینکه ما برای اینترنت چه کردیم؟ و دوم اینترنت با ما چه کرد؟ در پاسخ به سوال اول باید گفت ما اینترنت را به صورت قطره‌چکانی وارد کشور کردیم و الان بر بستر آن به مردم خدمات ارائه می‌دهیم و در برخی موارد آن را کند و حتی فیلتر کرده‌ایم و البته تمام این موارد در ذیل تغییرات اجتماعی در کشور بود که بدیهی به نظر می‌رسد ولی در شرایط فعلی مهمترین مسله کشور است.

پویافر ادامه داد: در پاسخ به سوال دوم باید گفت تغییرات اجتماعی در نتیجه ارتباط فرهنگی با رسانه به وجود آمد و در هر لحظه سبک زندگی، رفتارها و تفکر ما را تغییر می‌دهد ولی در کشور هیچ نشانه‌ای از فکر کردن روی این موضوع نیست و در نتیجه رسانه خانواده ما را تغییر داده است به صورتی که نرخ تجرد قطعی در ایران ۴.۳ است که بالاتر از میانگین بسیاری از کشورهای توسعه یافته است و این نشان می‌دهد که تلاش ما برای نهادینه کردن فرهنگ خانواده در کشور به بن بست رسیده است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر میل بیشتر به تجرد و تنهایی، بعد خانوار کوچکتر و رشد جمعیتی ۳.۱ در کشور اتفاق افتاده است، گفت: مساله جدی آینده کشور با این تغییرات اجتماعی سالخوردگان و زنان تنها هستند و اینترنت در بخش مهمی‌از این تغییرات سهم دارد زیرا ابزارهای جدیدی به مدد اینترنت در دسترس است که افراد بدون نیاز به خانواده به عنوان سرمایه اجتماعی می‌توانند با هر کسی که بخواهند، در هر زمان و مکان و به میزانی که مورد تایید خود آنها باشد با افراد ارتباط برقرار کنند و این موضوع هم به لحاظ اقتصادی هم تعهدی برای افراد به صرفه است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه سهم اقتصاد را در این تغییرات اجتماعی کمتر می‌دانم،  تصریح کرد: کشور ایران در فرآیندی از مدرنیته قدم می‌گذارد که شهروند غربی سال‌ها پیش از این آنها را تجربه کرده و ما به مدد رسانه‌های جدید و اجتماعی از آن استفاده می‌کنیم و خودمان را تغییر می‌دهیم و این تغییر خود به خود ما را بیشتر همراه آنها می‌کند. آمارها نشان می‌دهد که روند مصرف رسانه‌های اجتماعی در کشورهای خاورمیانه ای شیب بیشتری نسبت به کشورهای پیشرفته دارد.

پویافر با بیان اینکه مداخله حکومت در عرصه‌های فرهنگی درست نیست، گفت: نقش دولت در این عرصه باید سیاستگذار، حمایتگر، تسهیل‌گر و ناظر باشد. حضور داشته باشد ولی در حال حاضر ما نظام‌های غیردولتی برای این فعالیت‌ها نداریم و نتیجه این می‌شود که در نهایت حاکمیت مانند یک پدر همیشه نگران همواره در کنار مردم و جامعه حضور دارد. 

 وی با بیان اینکه اما حکومت فعالیت در این حوزه را به گروه‌های واقعا مردمی ‌واگذار نکرده، گفت: در نتیجه آن حکومت خود را ملزم به مدیریت فضای مجازی و جلوگیری از انحراف جامعه می‌داند و باید برای آن منابع مالی و نیروی انسانی زیادی را هزینه کند و در کنار آن هم در تیررس مستقیم انتقادات قرار می‌گیرد. سیاست هوشمندانه مدیریتی است که عملا با کنشگری داوطلبانه گروه‌هایی که واقعا مردمی‌ هستند همراه باشد، در این صورت است که مردم برای دغدغه‌هایی که در حوزه دین و جامعه دارند حاضر می‌شوند هزینه کنند و دیگر از حاکمیت انتظار نخواهد داشت که دغدغه آنها را رفع کند.

این جامعه شناس با اشاره به اینکه در صورت ادامه سیاست‌های فعلی در حوزه‌های فرهنگی فرصت برای افرادی که به دنبال منافع مادی هستند فراهم می‌شود تا خود را به جای مردم دغدغه مند واقعی جا بزنند، گفت: در این صورت است که معادلات بهم می‌ریزد و ممکن است که حتی پول دولت در جای اصلی خود هزینه نشود و در کنار آن دولت مورد انتقاد قرار می‌گیرد و معلوم نیست کارکرد مناسبی هم داشته باشد.

شاخص سرمایه اجتماعی در کشور بسیار پایین است

وی با بیان اینکه  هر فردی که در این جامعه زندگی می‌کند، فرزندان این حاکمیت هستند و اگر فردی مشکل داشته باشد جامعه نمی‌تواند از او سلب تکلیف کند، گفت: بنابراین باید پذیرفت که سیاستگذاری غلط باعث تکثیر مردم مشکل دار در جامعه شده است. متاسفانه برخی از مسئولین نگاه مسوولیت‌پذیر در مورد این اشتباهات ندارند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه نگاه مهندسی به جامعه غلط است، تصریح کرد: در جامعه ما مسئله تولید یک پیام‌رسان خوب مطرح نیست زیرا به لحظ فنی در کشور توان ساخت آن وجود دارد ولی به دلیل بی‌اعتمادی که در جامعه وجود دارد، مسئولین هرچه تلاش کنند و بهترین زیرساخت‌ها را در اختیار این پیام‌رسان‌ها قرار بدهند مردم به آنها اعتماد نکرده و از آن استفاده نمی‌کنند و وقتی پیام‌رسانی کاربر نداشته باشد عملا شکست می‌خورد، زیر اصل ماجرا در اعتماد کاربر است.

پویافر با بیان اینکه برای حکمرانی در سطح کلان در خیلی مواقع نباید کاری کرد، گفت: من مدافع نظریه کاهش نقش مداخله‌گری دستگاه‌ها هستم و معتقدم نقش حاکمیت باید به تسهیل، حمایت و نظارت تغییر پیدا کند تا گروه‌های مختلف و جوانان تشویق شوند تا به میدان بیایند.

https://www.isna.ir/news/99101208717/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C